انحراف چشم

انحراف چشم ( استرابیسم ) وضعیتی است که در آن چشم ها نسبت به یکدیگر در موقعیت ناهمگونی قرار دارند. به عبارت دیگر در صورت وجود انحراف چشم ، یک چشم در یک جهت قرار داشته در حالی که چشم دیگر ، در جهت مخالف ؛ قرار گرفته است.

تحت شرایط نرمال ، شش عضله که حرکت چشم را کنترل می کنند با یکدیگر کار کرده و چشم ها را در یک جهت مشابه قرار می دهند.

این در حالی است که این عضلات در بیماران مبتلا به استرابیسم ، دارای مشکلاتی در کنترل حرکت چشم بوده و نمی توانند هماهنگی نرمال چشمی ( موقعیت چشم ) را حفظ کنند.

لازم به ذکر است که استرابیسم بر اساس جهت غیر نرمال حرکت چشم یا چشم های ناهمگون ، طبقه بندی می شود :

انحراف به داخل ( ایزوتروپی )
انحراف به خارج ( اگزوتروپی )
انحراف به بالا ( هایپرتروپی )
انحراف به پایین ( هیپوتروپی )

فاکتورهای دیگری که در تعیین علت و درمان استرابیسم ، کارساز هستند عبارتند از :

آیا مشکل به طور ناگهانی ایجاد شده یا در طول زمان بوجودآمده است ؟
آیا در شش ماه اول زندگی به وجود آمده یا بعد از آن ایجاد شده است ؟
آیا همیشه بر روی یک چشم اثر می گذارد یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار می دهد ؟
آیا درجه انحراف ؛ کم ، متوسط یا زیاد است ؟
آیا همیشگی است یا تنها در یک دوره زمانی رخ می دهد ؟
آیا استرابیسم به تاریخچه خانوادگی ارتباط دارد یا خیر ؟

انواع انحراف چشم

انحراف چشم ، دارای فرم های متعددی می باشد. دو نوع متداول آن عبارتند از :

استروپی تطبیقی : این نوع از انحراف چشم ، غالبا در مواردی از دوربینی که در مقابل درمان مقاوم هستند و همچنین در مواردی که به دنبال تمایلات ژنتیکی ( تاریخچه خانوادگی ) چشم ها به سمت داخل انحراف پیدا کرده اند اتفاق می افتد.

توجه داشته باشید از آن جا که توانایی برای تمرکز ، به مکانی که چشم ها به آن نگاه می کنند ارتباط دارد ؛ باید گفت که تلاش تمرکز مضاعف برای حفظ فاصله اشیاء در یک کانون متمرکز ، می تواند باعث انحراف چشم به سمت داخل شود.

اکستروپی متناوب : در این نوع استرابیسم ، یک چشم بر روی هدف ؛ ثابت می شود ، در حالی که چشم دیگر به سمت بیرون نگاه می کند.

توجه داشته باشید که برای تشخیص و درمان انحـراف چشم ، باید به پزشک متخصص چشم مراجعه فرمایید.

علل انحراف چشم

بخش عمده ای از انحراف چشم ، از ناهنجاری کنترل ماهیچه عصبی حرکت چشم منشاء می گیرد. ما هنوز به درک و شناخت کاملی از این مراکز کنترل در مغز دست پیدا نکرده ایم.

منشاء دیگر این مشکل ، عضله چشمی می باشد که البته از شیوع کمتری برخوردار است.

استرابیسم ، اغلب جنبه وراثتی داشته و حدوداً در 30 درصد از کودکان دارای استرابیسم ، یکی از اعضای خانواده دارای مشکل مشابهی می باشد.

دیگر شرایط مرتبط با استرابیسم از قرار ذیل می باشند :

خطاهای انکساری درمان نشده
بینایی ضعیف در یک چشم
فلج مغزی
سندروم داون ( 20-60 درصد از بیماران مبتلا به سندرم داون در معرض استرابیسم قرار دارند )
هیدروسفالوس( یک بیماری مادرزادی است که باعث تشکیل مایعی در مغز می شود و احتمال ابتلا به استرابیسم را تشدید می کند )
تومورهای مغزی
سکته مغزی ( از علل عمده استرابیسم در بزرگسالان می توان به سکته مغزی اشاره داشت )
آسیب های وارده به سر ؛ که می تواند به ناحیه کنترل کننده حرکت چشم ، اعصاب کنترل کننده حرکت چشم و عضلات چشمی آسیب بزند.
مشکلات نورولوژیکی ( سیستم عصبی )
بیماری گریوز ( تولید بیش از حد هورمون تیروئید )

نشانه های انحراف چشم چه زمان نمایان می شود ؟

تا سن 3 تا 4 ماهگی ، چشم های نوزاد باید در عین حال که قادر به تمرکز بر روی اشیاء می باشد ؛ با یکدیگر نیز هماهنگ بوده و صاف باشند. ( به طر کلی یک نوزاد 6 ماهه باید بتواند هم بر روی اشیاء نزدیک و هم اشیاء دور تمرکز کند. )

لازم به ذکر است که انحراف چشم ، معمولا در نوزادان و کودکان در سنین پایین و اغلب اوقات در سه سالگی کودک ؛ نمایان می شود.

با این وجود ، استرابیسم می تواند در کودکان دارای سنین بالاتر و حتی افراد بزرگسال نیز رشد پیدا کند.

ظهور ناگهانی استرابیسم ؛ بخصوص با دید دوتایی ، در یک کودک در سنین بالاتر یا در یک فرد بزرگسال ، می تواند نشان دهنده یک ناهنجاری نورولوژیکی جدی باشد ؛ لذا اگر این اتفاق رخ داد ، بلافاصله به چشم پزشک مراجعه کنید.

موقعیتی بنام انحراف چشم کاذب وجود دارد که می تواند این طور نشان دهد که کودک دارای چشم های منحرف است ؛ در حالی که چشم ها به یک جهت مشابه نگاه می کنند.

استرابیسم کاذب ؛ می تواند در اثر پوشش بیش از حد پوست گوشه های داخلی چشم یا پل بینی صاف ، ایجاد شود. در چنین مواردی ، با رشد و بزرگ شدن صورت کودک ؛ انحـراف چشم از بین خواهد رفت.

انحراف چشم چگونه تشخیص داده می شود ؟

4 ماه پس از تولد فرد، در صورتی که به نظر برسد چشم ها در موقعیت ناهمگونی نسبت به یکدیگر قرار دارند ، باید تمام تست های بینایی سنجی توسط چشم پزشک انجام پذیرد و علاوه بر آن حرکت و تمرکز چشم ها را بررسی و معاینه نماید.

این ارزیابی و معاینه شامل موارد ذیل می باشد :

سوابق پزشکی فرد : چشم پزشک برای تشخیص علت بروز علائم ، سوابق پزشکی فرد را بررسی می کند. ممکن است نشانه های انحراف چشم به دلیل سابقه این عارضه در خانواده ، بروز اختلال در سلامت فردی ، مصرف دارو و سایر موارد دیگر ، نمود پیدا کرده باشند.
تعیین حدت بینایی : به این منظور که پزشک با استفاده از چارت بینایی سنجی ، میزان وضوح دید فرد را ارزیابی می کند. چشم پزشک برای کودکان با معاینه نحوه واکنش چشم های کودک به عوامل بصری ، حدت بینایی او را تعیین می نماید.
انکسار چشم : متخصص با استفاده از مجموعه ای از لنزها ، میزان تمرکز و نحوه رفتار چشم نسبت به نور را ارزیابی می کند.
تست های هم ترازی و تمرکز چشم.
معاینه چشم پس از اتساع مردمک : به منظور تشخیص سطح سلامتی ساختار درونی چشم.

درمان انحراف چشم

جهت درمان انحراف چشم ، گزینه های متعددی وجود دارند که عبارتند از :

عینک ها یا لنزهای طبی : افرادی که به عیوب انکساری چشم نیز دچار هستند باید از عینک یا لنز طبی استفاده کنند. در این صورت افراد برای دیدن اجسام، فشار کمتری به چشم خود وارد کرده که در نتیجه چشم کمتر منحرف می شود و می تواند صاف و مستقیم باقی بماند.
عدسی های منشوری ( پریزم ) : نور با عبور از این عدسی ها شکسته شده و سپس به چشم برخورد می کند. در این حالت چشم برای دیدن اجسام، به میزان کمتری گردش و حرکت انجام دهد.
ارتوپتیک یا ورزش چشم : این روش در برخی از انواع استرابیسم مؤثر واقع می شود.
مصرف دارو : استفاده از قطره و پمادهای چشمی مخصوص، می تواند به کاهش انحـراف چشم کمک کنند. همچنین تزریق سم بوتولینوم نوع A (که با نام بوتاکس نیز شناخته می شود) می تواند فعالیت بیش از حد عضلات چشم را کاهش دهد.
جراحی عضله چشم : طی این عمل، طول و محل قرار گیری عضله چشم تغییر پیدا می کند که در نتیجه باعث می شود چشم در محل صحیح خود قرار گیرد. جراحی عضله چشم تحت بیهوشی عمومی انجام شده و بخیه های استفاده شده در طول عمل از نوع جذبی می باشند.

هرچه جراحی در سن پایین تری انجام شود ؛ بر روی انحـراف چشم ، اثرگذاری بهتری خواهد داشت.

گاهی اوقات ، با توجه به شدت انحراف ممکن است فرد چندین بار تحت عمل جراحی قرار بگیرد ؛ معمولا کودکان زیر 10 سال با یکبار جراحی ، نتیجه مطلوب را بدست می آورند.