تنبلی چشم

تنبلی چشم یا آمبلیوپی چیست ؟

تنبلی چشم که آمبلیوپی نیز نامیده می شود ، به این معنی است که یک چشم به شکل مناسبی با مغز در ارتباط نبوده و از چشم دیگر استفاده نمی نماید.

به بیان ساده ، تنبلی چشم یک نقص عملکرد مغز محسوب می شود که به دلیل ناتوانی در استفاده از هر دو چشم ؛ بینایی را در یک چشم مسدود می کند.

از آن جایی که در تنبلی چشم ، یک چشم در حالت خاموش قرار دارد ؛ دید شفاف و واضح شکل نمی گیرد.

تنبلی چشم 2 تا 3 درصد جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد.

لازم به ذکر است که بینایی چشم در چند سال اول زندگی ، رشد و توسعه پیدا می کند. لذا از آن جا که تنبلی چشم در دوران کودکی بروز می کند ، تشخیص و درمان تنبلی چشم ؛ حتی الامکان باید هر چه سریع تر انجام پذیرد ، چرا که در غیر اینصورت ؛ بینایی در کودک مبتلا به تنبلی چشم ، به طور نرمال و سالم ؛ رشد پیدا نخواهد کرد.

علل تنبلی چشم چیست ؟

تنبلی چشم ، می تواند در یکی از دو چشم رشد پیدا کرده و باعث بروز مشکلاتی در بینایی شود. در ادامه برخی از شرایطی که باعث بروز تنبلی چشم در یک کودک می شود را ذکر می کنیم.

• استرابیسم

استرابیسم ؛ زمانی اتفاق می افتد که چشم ها در دو جهت مختلف ، انحراف داشته باشند. در این حالت ، یکی از چشم ها بر روی یک نقطه مستقیم متمرکز می باشد در حالی که چشم دیگر ؛ به سمت داخل ، خارج ، بالا یا پایین منحرف می گردد.

در چنین مواردی مغز کودک ، تصویر ارسال شده از یک چشم را که به صورت مستقیم بر روی هدف ، متمرکز نشده است ، نادیده گرفته و پردازش نمی نماید. در نتیجه ، همین امر باعث می شود که آن چشم به طور کامل و صحیح رشد پیدا نکرده و ایجاد تنبلی چشم نماید.

• عیوب انکساری

یکی از علل تنبلی چشم ، تنبلی چشم انکساری است و زمانی رخ می دهد که یک چشم دارای قدرت فرمان دادن متفاوتی بوده و تمرکز همزمان برای هر دو چشم ، دشوار باشد.

داشتن عیوب انکساری ؛ به معنی نزدیک بینی ، دوربینی یا آستیگماتیسم ( دید منحرف یا تار ) است. عیوب انکساری ممکن است در یکی از دو چشم کودک ، شدیدتر باشد.

چشمی که با عیب انکساری مواجه است ؛ دچار انحراف شده و به شکل مناسبی رشد نخواهد کرد.

تشخیص این مشکل ، دشوار است چون هنگامی که کودک از هر دو چشم استفاده می کند ؛ بینایی او خوب و نرمال به نظر می رسد.

تاری و کدورت بخش های شفاف چشم : برخی کودکان در هنگام تولد ، دارای آب مروارید هستند ؛ لذا در این کودکان ، عدسی های چشم که در حالت نرمال ، شفاف هستند ؛ تار و کدر می شوند. این امر نیز از رشد مطلوب چشم ، جلوگیری می کند و می تواند به تنبلی چشم منتج گردد.

• دوبینی

  علت رایج دیگر تنبلی چشم ، دوبینی یا لوچ چشمی می باشد.

  دوبینی ، غالب تحت عنوان چپ چشمی شناخته می شود و موقعیتی است که در آن مغز نمی تواند به شکل مناسبی با چشم ها هماهنگ شود.

  در نتیجه یکی از چشم ها به سمت داخل یا خارج ، بالا یا پایین منحرف می شود.

  وقتی چشم ها در یک مکان مشابه مستقر نمی شوند ، دو تصویر متفاوت به مغز ارسال می گردد.

  از آن جایی که مغز قادر به ترکیب دو تصویر متفاوت در یک تصویر واحد نمی باشد ؛ نتیجه حاصل ، دید دوتایی خواهد بود.

  در این حالت ، مغز تلاش می کند تا تصویر ارسال شده از چشم ناهماهنگ را به منظور اجتناب از دوتایی شدن دید ؛ اصطلاحا خاموش کند.

  لذا در چنین مواردی کودک ، تنها از چشم صاف برای دیدن استفاده کرده و بینایی در چشم منحرف ، شانس رشد کردن را پیدا نخواهد کرد.

• افتادگی پلک یا پتوز

افتادگی پلک یا پتوزیس ، می تواند بینایی را در چشم در حال رشد کودک ، متوقف کرده و به بروز تنبلی چشم منجر شود.

تشخیص تنبلی چشم

چشم پزشک ؛ با بررسی و کنترل تفاوت بینایی بین دو چشم کودک ، تنبلی چشم را تشخیص می دهد.

جهت کنترل بینایی در یک نوزاد یا کودک ؛ چشم پزشک یکی از چشمان کودک را می بندد تا ببیند که کودک تا چه میزان ، قادر به دنبال کردن یک شی ء در حال حرکت است.

همچنین چشم پزشک ؛ نحوه واکنش نشان دادن کودک ، به چشم بسته شده را نیز مورد بررسی قرار می دهد.

اگر یکی از دو چشم ، مبتلا به تنبلی چشم باشد ؛ زمانی که چشم دیگر بسته می شود ، کودک تلاش می کند تا از بالا یا از زیر پد چشمی نگاه کند ؛ و خواهید دید زمانی که می خواهید پد را از روی چشم او بردارید شروع به گریه کردن می کند.

چشم پزشک ، آزمایش کامل چشمی را بر روی چشمان کودک انجام می دهد و مشکلات چشمی را در چشمی که بینایی در آن تحت تاثیر قرار گرفته است ؛ جستجو می کند.

ناگفته نماند که بینایی ضعیف در یک چشم ؛ همیشه به این معنی نیست که کودک به تنبلی چشم مبتلا است.

توجه داشته باشید که در برخی موارد ، عینک زدن برای اصلاح خطای انکساری در یک چشم ؛ می تواند بینایی و دید را بهبود بخشد.

اهمیت تشخیص زودهنگام تنبلی چشم

تنبلی چشم اغلب در کودکان ، بدون تشخیص باقی می ماند.

این امر ، به بروز از دست رفتن بینایی منجر می شود.

اگر به تنبلی چشم در کودک تان مشکوک هستید ، مراجعه به پزشک الزامی خواهد بود.

پزشک می تواند گزینه های درمانی را که به طور اختصاصی برای درمان مشکل پایه طراحی شده است پیشنهاد کرده و بینایی کودک شما را حفظ نماید.

تنبلی چشم چگونه در کودکان اتفاق می افتد ؟

کودکان دارای بینایی نرمال ، در طول چند ماه اول زندگی یاد می گیرند که از هر دو چشم با هم استفاده کنند.

مغز آن ها از توانایی عکس گرفتن از تصاویری که از چشم چپ و راست ارسال می شود ، برخوردار بوده و دو تصویر را در قالب یک تصویر ادغام می نماید.

این دید نرمال ، دید دو چشمی نامیده می شود.

مغز کودکانی که دچار تنبلی چشم هستند ، استفاده از هر دو چشم با هم را نمی آموزد.

این کودکان در سنین پایین ، تنها از یک چشم خود استفاده می کنند و در واقع مغز آن ها تصویر ارسال شده از چشم دیگر را مسدود کرده یا اصطلاحا خاموش می کند.

از آن جایی که مغز ، چشم تنبل را در سنین بسیار پایین سرکوب کرده است ؛ تیزبینی نرمال ، شانس رشد کردن را پیدا نمی کند.

این سندروم ؛ به این معنی است که کودک توانایی خود برای دیدن از طریق چشم تنبل را حتی با استفاده از بهترین عینک ها و لنزهایی که پزشک برای او تجویز کرده است از دست می دهد.

شدت ضعف بینایی در چشم تنبل ، تا حدودی به زمان خاموش شدن بینایی در چشم توسط مغز وابسته است.

چه زمانی باید بینایی کودک از لحاظ تنبلی چشم ، تست شود ؟

به طور کلی بینایی همه کودکان ؛ توسط چشم پزشک کودک ، پزشک خانواده یا چشم پزشک کنترل می گردد.

حال چنانچه سابقه خانوادگی انحراف چشم ، آب مروارید در دوران کودکی یا بیماری های چشمی جدی در کودک وجود داشته باشد ؛ چشم پزشک ، چشم های کودک را در دوران نوزادی کنترل می نماید.

بیشتر پزشکان ؛ بینایی را به عنوان بخشی از آزمایش پزشکی کودک ، تست می نمایند و در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکلات چشمی ؛ کودک را جهت انجام تست های بیشتر ، به چشم پزشک ارجاع می دهند.

فاکتورهای خطر

فاکتورهای خطر مرتبط با خطر افزایش یافته تنبلی چشم ، شامل موارد زیر می باشد :

• تولد زوردرس
• کوچک بودن نوزاد در زمان تولد
• سابقه خانوادگی
• معلولیت های رشد

عوارض جانبی تنبلی چشم چیست ؟

تنبلی چشم در صورت درمان نشدن ، می تواند باعث بروز از دست رفتن دائمی بینایی شود.

درمان تنبلی چشم در چه سنی امکان پذیر است ؟

اعصاب و مسیرهای ارتباطی که چشم ها را به مغز متصل می کنند در دوران کودکی شکل می گیرند.

به همین دلیل درمان تنبلی چشم در افراد 7 ساله و کمتر ، در موثرترین سطح خود قرار دارد.

هر قدر درمان سریع تر شروع شود ، احتمال دستیابی به نتایج خوب بیشتر است.

با این وجود ، هنوز می توان شاهد نتایج مثبت در نوجوانان تا 17 سالگی بود.

درمان تنبلی چشم

تنبلی چشم ؛ معمولا با به کار گرفتن چشم ضعیف تر ، درمان می شود. این کار اغلب با قرار دادن یک پد چشمی بر روی چشم قوی تر انجام می گیرد.

در برخی موارد ممکن است چشم پزشک ، قطره های چشمی را برای تار کردن بینایی در چشم قوی تر مورد استفاده قرار دهد یا این که عینک هایی برای کودک تجویز می کند که دارای لنزی است که بینایی را در چشم قوی تر ، تار می کند.

به طور کلی ؛ تقویت بینایی در چشم ضعیف تر ، چندین هفته تا چندین ماه به طول می انجامد.

وقتی بینایی در چشم ضعیف تر ، بهتر شد ؛ کودک باید به صورت نیمه وقت ، برای چند سال ، پد چشمی بر روی چشم خود قرار دهد. ( هدف از انجام این کار این است که احتمال دارد آن چشم ، دوباره ضعیف شود. )

والدین عزیز ؛ لطفا به خاطر داشته باشید که باید در تمام جلسات تعیین شده توسط چشم پزشک کودک ، شرکت کنید ؛ ایشان در این جلسات ؛ با نهایت دقت ، بینایی کودک شما را کنترل خواهند نمود.

گزینه های درمان تنبلی چشم

• عینک ها و لنزهای اصلاحی : اگر به دلیل دوربینی یا نزدیک بینی ، دچار تنبلی چشم هستید ؛ یا یکی از چشمان شما آستیگماتیسم است ، عینک ها و لنزهای اصلاحی برای تان تجویز می شود.
• پوشش های محافظ چشمی : استفاده از پوشش محافظ بر روی چشم غالب و قوی تر به تقویت چشم ضعیف تر کمک می کند.

پزشک شما احتمالا پیشنهاد می کند که به مدت 1 تا 2 ساعت در روز بر حسب شدت تنبلی چشم ؛ بر روی چشم سالم خود ، محافظ چشمی قرار دهید.

این محافظ چشمی ، در رشد ناحیه ای از مغز که کنترل بینایی را بر عهده دارد کمک می کند.

• فیلتر بانگرتر : کودکانی که قادر به تحمل کردن پوشش های محافظ چشمی نیستند غ می توانند با استفاده از فیلترهای بانگرتر ، به نتایج مشابهی دست پیدا کنند.

این فیلترها ، نوعی پوشش کدر می باشند که در داخل عدسی عینک بر روی چشم غالب قرار داده می شوند.

• قطره های چشمی : قطره های چشمی مخصوص تجویز شده توسط جراح معالج را می توان یک یا دو بار در روز برای تار کردن بینایی ، به طور موقتی در چشم سالم مورد استفاده قرار داد.

مثل پوشش های محافظ چشم ، قطره های چشمی نیز شما را به استفاده و کار کشیدن بیشتر از چشم ضعیف تر تشویق می کنند.

• ورزش چشم : نشان داده شده است که گیم ها و فعالیت های طراحی شده برای به چالش کشیدن چشم ضعیف مفید است ؛ ولی این کار برای درمان بینایی به عنوان یک درمان مستقل ، کافی نمی باشد.
• جراحی : اگر چشمان شما دچار انحراف است یا در جهات مختلف می باشد ، جراحی بر روی ماهیچه های چشم مورد نیاز است.

آیا جراحی انکساری لیزر می تواند تنبلی چشم را درمان کند ؟

جراحی انکساری چشم ، را می توان برای بهبود تنبلی چشم خفیف یا ملایم در کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار داد.

سخن آخر

تنبلی چشم ، حدودا هر 3 کودک از 100 کودک را تحت تاثیر قرار می دهد.

این موقعیت ، قابل درمان بوده و اغلب به استراتژی هایی از قبیل بستن چشم با پوشش های محافظ مخصوص در کودکان 7سال به پایین قابل درمان می باشد.