بیماری آب سیاه که در پزشکی به گلوکوم مصطلح است ؛ گروهی از اختلالات چشمی می باشد که به کاهش بافت عصبی عصب بینایی منتج شده و افزایش بافت غیرطبیعی عصب بینایی را نیز به دنبال دارد ، تا جایی که می تواند منجر به اختلال بینایی شود. باید توجه داشت که این بیماری ، در صورت عدم معالجه می تواند به نابینا شدن فرد مبتلا بیانجامد.
لذا اکیدا توصیه می شود افراد جهت معاینه چشم های خود و اطمینان از صحت و سلامت بینایی شان ، به صورت ادواری به پزشکان متخصص چشم مراجعه نمایند و به این ترتیب سریع تر از وجود بیماری های بدون علامت نظیر آب سياه مطلع شده و فورا مبادرت به درمان آن نمایند.
دکتر علی محمودی جراح و متخصص چشم تهران ، از برترین چشم پزشکان در حوزه درمان آب سیاه می باشند؛ از این رو مبتلایان به این بیماری می توانند جهت دریافت بهینه ترین خدمات در زمینه درمان آب سياه با نهایت اطمینان به مطب دکتر محمودی مراجعه فرمایند.
عصب بینایی چیست ؟
عصب بینایی رابط بین مغز و چشم است. بیش از یک میلیون فیبر عصبی نازک تشکیل دهنده این رابط هستند. چشم بدون مغز عملا بی فایده است چون مغز هرآنچه می بینید مجددا پیکربندی می کند و دنیای پیرامون شما را معنادار می کند؛ اگر این عصب آسیب ببیند، موجب کاهش بینایی می شود.
علت پیدایش آب سیاه
علت اصلی بروز بیماری آب سیاه ، افزایش فشار زلالیه یا در واقع ماده درون چشم می باشد. لازم به ذکر است که چنانچه خروج مایع زلالیه از منافذ ظریفی که پیرامون عنبیه یا در حقیقت همان بخش رنگی چشم وجود دارد ، با اشکال مواجه شود ؛ می تواند سبب پیدایش بیماری آب سياه گردد.
علائم آب سیاه
به طور کلی این بیماری ، تنها در موارد بسیار معدودی با علائمی ؛ اعم از درد و گاها تغییر دید ناگهانی همراه با حالت تهوع و استفراغ توأم می باشد و متاسفانه در عمده موارد ، فاقد هر گونه علائم بوده و صرفا با معاینه توسط چشم پزشک قابل تشخیص است.
توجه داشته باشید که به دنبال آب سیاه ، در وهله اول دید محیطی چشم درگیر شده و در صورت پیشرفت بیماری ، دید مرکزی درگیر خواهد شد.
به طوری که فرد مبتلا به آب سياه در مراحل اولیه بیماری ، از دید مرکزی خوبی برخوردار بوده و به سهولت می تواند مطالعه کرده یا به تماشای تلویزیون بپردازد ؛ اما در هنگام پیاده روی با محدودیت دید مواجه می گردد.
عوامل زمینه ساز
- افزایش سن : از جمله علل ابتلا به بیماری آب سیاه می باشد تا جایی که احتمال ابتلا به این بیماری در سنین بالای 50 سال افزایش می یابد. ( البته این بدان معنا نیست که افراد در سنین جوان تر به آب سياه مبتلا نمی شوند ، چرا که در برخی موارد شاهد ابتلا به این بیماری حتی در نوزادان و کودکان نیز می باشیم )
- سابقه خانوادگی : لازم به ذکر است که آب سياه همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد ، گروهی از اختلالات چشمی می باشد و صرفا یک بیماری واحد نیست ؛ لذا در این جا باید اشاره نمود که تنها برخی از انواع این بیماری جنبه وراثتی دارند و برخی دیگر دارای جنبه اکتسابی هستند. اما به طور کلی به افرادی که در خانواده آن ها سابقه ابتلا به آب سياه وجود دارد توصیه می شود تحت مراقبت چشم پزشک باشند.
- ابتلا به برخی بیماری ها مانند فشار خون و دیابت : آسیب دیدگی شبکه چشم در افراد دیابتی می تواند ریسک ابتلای آن ها به آب سياه را تشدید نماید.
- سابقه ضربه به چشم
انواع آب سیاه
گلوکوم انواع مختلفی دارد ؛ رایج ترین بیماری آب سیاه ، زاویه باز است که به تدریج و در گذر سالیان متمادی پیشرفت می کند و طی آن ، کانال های ترشح مایعات به تدریج و گذشت زمان بسته می شوند.
انواع دیگر آب سیاه موارد زیر را شامل می شود :
- گلوکوم حاد زاویه بسته : نوع نامتداول بیماری است که کانال تخلیه مایعات در چشم ناگهایی بسته می شود و می تواند فشار داخل چشم را به سرعت افزایش دهد.
- گلوکوم ثانویه : براثر بیماری زمینه ای چشم مانند التهاب لایه میانی چشم
- گلوکوم مادرزادی : نوع نادر بیماری در کودکان خردسال است که به دلیل ناهنجاری چشم بروز می کند.
تشخیص آب سیاه
متخصص چشم علاوه بر بررسی سابقه پزشکی بیمار ؛ آزمایشات تشخیصی آب سیاه را نیز انجام می دهد که شامل موارد زیر می باشد :
- اندازه گیری فشار داخل چشم
- آزمایش آسیب عصب چشم
- آزمایش دامنه دید
- اندازه گیری ضخامت قرنیه
آیا آب سیاه درمان می شود ؟
آسیب چشمی ناشی از گلوکوم ، برگشت پذیر نیست ؛ اما درمان و معاینات منظم می تواند به کاهش یا پیشگیری از فقدان بینایی کمک کند ، به ویژه اگر بیماری را در مراحل اولیه تشخیص دهید.
به طور کلی گلوکوم ، با کاهش فشار داخل چشم درمان می شود ؛ البته درمان آب سیاه هرگز بینایی از دست رفته را بازیابی نمی کند و صرفا از کاهش بیشتر بینایی پیشگیری می کند.
هدف از درمان این بیماری ، کاستن فشار داخل چشم چه با افزایش ترشح مایع از چشم و چه با کاهش مقدار مایع تولید شده در چشم می باشد.
در صورت ابتلا به گلوکوم حاد زاویه بسته ، درمان فوری دارویی و جراحی ضروری است.
تجویز دارو
دارودرمانی ، معمولا با قطره های چشمی شروع می شود که دقیقا طبق دستور پزشک مصرف شود ؛ در غیر این صورت ، می تواند آسیب عصب چشم را وخیم تر کند.
اگر قطره چشمی ، فشار داخل چشم را به سطح مطلوب کاهش ندهد ؛ معمولا بازدارنده های کربنیک آنهیدراز تجویز می شود.
جراحی آب سیاه
اگر دارو در درمان آب سیاه موثر نباشد ، جراحی ضروری است که می تواند یکی از گزینه های زیر باشد :
- جراحی با لیزر : از تکنیک ترابكلوپلاستی لیزر برای پاك كردن انسداد مجاری تخلیه چشم استفاده می شود.
- جراحی فیلترینگ : تکنیک ترابکولکتومی برای ایجاد دهانه ای در سیستم تخلیه استفاده می شود که کانالهای تخلیه مسدود شده را دور می زند.
- ایمپلنت تخلیه : در این روش یک لوله کوچک به چشم وارد می شود تا تخلیه مایعات افزایش یابد.
- جراحی کم تهاجمی گلوکوم ( MIGS ) : یک لوله کوچک در قسمت تخلیه چشم قرار می گیرد تا یک سوراخ دائمی برای تخلیه مایع از چشم ایجاد کند.
تغییر در سبک زندگی
اگر افزایش فشار داخل چشم یا آب سیاه دارید ، انجام این تغییرات در سبک زندگی می تواند مفید باشد :
- برنامه غذایی سالم : ویتامینهای مختلف (شامل آ، ایی و ث) و مواد مغذی به سلامت چشم کمک می کند.
- ورزش های ایمن : ورزش منظم می تواند فشار داخل چشم را کاهش دهد و به مدیریت عوامل خطر مانند دیابت و فشار خون بالا کمک کند.
- محدود کردن مصرف کافئین : سطح بالای کافئین می تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد.
- نوشیدن مایعات به کرات : آشامیدن سریع مقادیر زیادی آب می تواند موقتا فشار چشم را افزایش دهد.
- آرامش : فشار و تنش می تواند آب سياه زاوه بسته را هدف بگیرد پس روشهای سالم برای استراحت و آرامش پیدا کنید
پیشگیری از آب سیاه
کاهش بینایی ناشی از آب سیاه ، می تواند به تدریج بروز کند ؛ لذا تا زمانی که بخش اعظم دید جانبی از بین نرود ، مورد توجه قرار نمی گیرد.
به همین دلیل ، معاینات منظم چشم در رده سنی 40 سال به بعد توصیه می شود ؛ زیرا جراحات جدی چشم می تواند منجر به گلوکوم شود.
توصیه می شود در ورزش هایی که احتمال اصابت توپ به چشم وجود دارد ؛ مانند اسکواش ، حتما از محافظ چشم استفاده شود.
سخن آخر
در پایان لازم به ذکر است از آن جا که آب سیاه ، دید مرکزی را درگیر نمی سازد ؛ در صورت اقدام به موقع جهت درمان ؛ می توان درمان آن را امکان پذیر ساخته و از پیشرفت آن نیز جلوگیری به عمل آورد.
